Optredensverbod voor duivelsviolist

Een nieuwe type slachtoffer van de anti-Rusland propaganda dient zich aan

Auteur : Georg Etscheit.

Lorenz Nasturica-Herschcowici is de langstzittende concertmeester van de Münchner Philharmoniker. Nu wil de stad München hem verbieden in Rusland op te treden. Een bizarre en leedvermaak veroorzakende discussie is ontketend.

Lorenz Nasturica-Herschcowici is met zijn witte krullende manen en weidse gestalte een opvallende verschijning bij de Münchense Philharmonie. Als geen ander belichaamt hij de klankcultuur van het orkest dat werd opgericht door dirigent Sergiu Celibidache, die hij in de jaren tachtig naar wereldfaam leidde, vooral met zijn Bruckner-exploraties. Het was Celibidache die de Roemeen ontdekte en hem naar zijn orkest in München haalde, waar hij sinds 1992 als eerste concertmeester de toon aangeeft. Nasturica-Herschcowici is nu de langstzittende concertmeester van de Philharmonie.

De Süddeutsche Zeitung beschreef hem eens als een "totaalkunstwerk van een duivelse violist, indrukwekkend in leven en spel". Zoals het een musicus van zijn kaliber betaamt (hij had op elk moment een carrière als solist kunnen ambiëren), speelt Nasturica-Herschcowici op een meesterviool van Antonio Stradivari, de "Rodewald" uit 1713, een particuliere bruikleen.

En zoals het musici van zijn kaliber betaamt, neemt hij geen genoegen met zijn concertmeesterpositie, maar werkt hij samen met diverse andere ensembles, waarbij puur plezier in het musiceren, artistieke zin voor missie, maar - hoe kan het ook anders - ook geld een rol kunnen spelen. Zo leidt hij sinds 2004 het kamerorkest van de Münchense Philharmonie en sinds 2014 het Mariinsky Stradivarius Ensemble van het Mariinsky Theater in St. Petersburg, de werkplek van Valery Gergiev, de chef-dirigent van de Münchense Philharmonie die werd ontslagen vanwege zijn toenadering tot de Russische president Vladimir Poetin. Nasturica-Herschcowici is ook de eerste gast concertmeester van het Mariinsky Theater.

IDEALE BRUGGENBOUWER TUSSEN OOST EN WEST

Enkele maanden geleden zouden deze grensoverschrijdende artistieke activiteiten nog als voorbeeldig zijn geprezen, Nasturica-Herschcowici met zijn bewogen biografie tussen culturen als ideaal-typische bruggenbouwer tussen Oost en West, zoals men in zondagse toespraken zegt. Maar sinds Duitsland zichzelf steeds meer als strijdende partij in het conflict tussen Rusland en Oekraïne beschouwt, zijn er alleen maar geringschattende opmerkingen over "bijbaantjes" te horen, die bovendien "de reputatie van het orkest dreigden te schaden". Is Nasturica-Herschcowici een muzikale verrader van zijn land?

Het schandaal na het schandaal, Gergievs ontslag zonder opzegtermijn begin maart, werd ingeleid door de Münchener Abendzeitung. De krant had informatie en foto's opgegraven waaruit bleek dat Nasturica-Herschcowici ook na de beëindiging van Gergievs contract door Rusland bleef toeren. "Politiek gevoelig" was een optreden geweest op 12 maart, samen met de vogelvrij verklaarde Gergiev in de nieuwe concertzaal van Moskou in het Sarjadja Park, "nog geen twee weken" na de eufemistisch genoemde "scheiding van de Münchense Philharmonie van haar chef-dirigent". Het welluidende "Grote Poort van Kiev", het slotstuk van Modest Moessorgski's "Schilderijententoonstelling", was ook gespeeld.

In de subtekst wordt geïnsinueerd dat de keuze van juist dit stuk, een evergreen van het Russische repertoire, als het ware een geanticipeerde (muzikale) verovering van de Oekraïense hoofdstad betekende. En iedereen die daaraan meedeed, al was het maar met een vioolstrijkstok, maakte zich in zekere zin schuldig aan collaboratie. De avondkrant van München beschuldigde Nasturica er ook van "onzichtbaar" te zijn gebleven op het Oekraïense solidariteitsconcert van de drie grote Münchense orkesten vier dagen voor de datum in Moskou. Hij had waarschijnlijk betere dingen te doen, glunderde de krant. Maar ook veel andere musici van de drie orkesten bleven "onzichtbaar" - samen hebben de Münchense Philharmoniker, het Beierse Staatsorkest en het Beierse Radio Symfonie Orkest 384 posities. Het zou erg druk zijn geweest op het podium van de nieuwe Isar Philharmonie.

CRYPTISCHE VERKLARING

Om het verhaal af te maken: Aanvankelijk verklaarde de Philharmonie dat zij de zaak van de Russische nevenactiviteiten van Nasturica-Herschcowici juridisch had onderzocht, dat deze "waterdicht" was, dat de concertmeester nergens van kon worden beschuldigd. De mate waarin deze activiteiten ethisch te rechtvaardigen zijn is iets dat "iedereen die ze uitvoert voor zichzelf moet beantwoorden". Helaas willen noch Nasturica-Herschcowici, noch zijn agent uit München tot op de dag van vandaag een persoonlijke verklaring afleggen, maar men mag aannemen dat Nasturica niet tot degenen behoorde die bijzonder gelukkig waren met het ontslag van de Russische maestro.

Toen de andere media op de casus ingingen, heeft de stad München er een stokje voor gestoken en de volgende cryptische verklaring verspreid:

"Als gevolg van de recente berichtgeving over de activiteiten van de heer Nasturica voor het Mariinsky-orkest zijn er randvoorwaarden ontstaan die opnieuw moeten worden geëvalueerd in termen van arbeidsrecht. Daarom hebben wij de zaak opnieuw aan een juridisch onderzoek onderworpen, met als resultaat dat wij de heer Nasturica de gemelde nevenactiviteiten in verband met het Mariinsky-orkest hebben verboden".

"NOOIT ZO ZWART-WIT ALS HET GRAAG WORDT AFGESCHILDERD"

Men zou graag willen weten hoe de juridische afdeling van de deelstaathoofdstad haar verandering van mening in detail rechtvaardigt. In ieder geval zal Nasturica-Herschcowici waarschijnlijk de eerste Duitse artiest zijn die een praktisch verbod krijgt om in Rusland op te treden, want tot nu toe werden in dit land alleen Russische artiesten geschrapt als zij niet bereid waren de agressieoorlog van Poetin en zijn regime openlijk af te zweren. Slechte tijden voor potentiële bruggenbouwers. Maar is er al niet genoeg verschroeide aarde in deze oorlog? Moet er ook een tabula rasa worden gemaakt op het gebied van cultuur?

Zojuist, in een interview met de Süddeutsche Zeitung, zei acteur Klaus Maria Brandauer in antwoord op de vraag of Russische kunstenaars moeten worden aangespoord om stelling te nemen tegen Poetin:

"Ik wil geen oordeel moeten vellen over kunstenaars of mensen wier concrete persoonlijke motieven ik niet ken. Het snelle oordeel kan ook hier overhaast blijken te zijn. Anna Netrebko is een fantastische zangeres, ik heb al met Valery Gergiev gewerkt, zowel in Graz als in München, hij is een geweldige dirigent. Of het nodig is om de samenwerking met hen te stoppen uit raison d'état, weet ik niet. Maar ik herinner me dat we tijdens de Koude Oorlog in dit opzicht niet zo veeleisend waren tegenover kunstenaars uit het Oostblok, toen was cultuur een brug, soms de enige brug. En zelfs toen konden we zeker niet alle verbanden zien, want de wereld was nooit zo zwart-wit als hij graag wordt afgeschilderd."

Bron : Georg Etscheit, “Auftrittsverbot für Teufelsgeiger”, Achgut.com, 14.05.2022. Vertaling : Jos Hermans